تاریخچه قهوه در جهان و ایران | افسانه اتیوپی تا قهوه خانه صفوی
تاریخچه قهوه در جهان و ایران
افسانه کالدی آغاز سفری پرانرژی
داستان به قرن نهم میلادی در اتیوپی بازمی‌گردد، جایی که چوپانی به نام کالدی مشاهده کرد بزهایش پس از خوردن دانه‌هایی خاص، پرانرژی می‌شدند. او دانه‌ها را به راهب‌ها برد، و آن‌ها با دم‌کردنش به‌عنوان نوشیدنی از این «هدیه آسمانی» استفاده کردند تا در نمازهای شب بیدار بمانند
گسترش در جهان اسلام
در قرن پانزدهم، عرفا و صوفیان یمن از قهوه برای افزایش تمرکز در عبادات استفاده کردند. از یمن، قهوه به کشورهای اطراف مانند مصر، سوریه، ایران و ترکیه راه یافت .
ورود به اروپا و قاره آمریکا
از ایتالیا شروع شد؛ اولین قهوه‌خانه اروپا در ونیز. سپس قهوه به انگلیس (آکسفورد 1651) و فرانسه رسید. در قرن هفدهم و هجدهم، غرب هند، آمریکای لاتین و کارائیب به‌سرعت مرکز تولید قهوه شدند؛ مهم‌ترین تولیدکننده‌ی امروز برزیل است .
تحقیقات مدرن
مطالعات ژنتیکی اخیر نشان می‌دهند قهوه عربیکا از حدود ۶۰۰,۰۰۰ سال پیش از تلاقی دو گونه شکل گرفته و منشأ آن در اتیوپی‌ست. این گونه جالب، ۶۰–۷۰٪ بازار جهانی را در اختیار دارد.
حال و هوای قهوه در ایران
ورود به ایران و قهوه‌خانه‌های صفوی
ورود قهوه به ایران به احتمال قوی در دوران صفویه و از طریق زائران و بازرگانان بود. اولین قهوه‌خانه‌ها («قهوه‌خانه» یا «قَهْوَه‌خانه») در دربار شاه عباس تأسیس شدند و به‌مرور، محلی برای مباحث سیاسی و فرهنگی شدند .
فرهنگ نوشیدن چای جایگزین شد
الگوهای فرهنگی و مالی مربوط به روسیه و چین باعث شد استفاده از چای در ایران رواج یابد؛ اما قهوه‌خانه‌ها همچنان نقش اجتماعی خود را حفظ کردند—خصوصاً پس از انقلاب ۱۹۷۹، چرا که برای عموم مردم، نوشیدنی غیرالکلی جایگزین مناسبی بود .
قهوه یزدی میراثی ماندگار
یکی از قدیمی‌ترین روش‌های محلی تهیه قهوه در یزد است؛ سابقه آن به دوران قاجار بازمی‌گردد و مستنداً از ۱۸۳۲ میلادی ثبت شده. روش تهیه‌ی خاص، استفاده در مراسم عزاداری و ترکیب با گلاب و نبات، این قهوه را منحصربهفرد کرده است .
روند نوین: موج سوم قهوه در ایران در سال‌های اخیر، مصرف قهوه در ایران حدود ۷۰۰ گرم به ازای هر نفر در سال برآورد شده و مصرف به‌ویژه در نسل جوان و در شهرهایی مانند تهران، شیراز، اصفهان و مشهد در حال رشد است. قهوه‌فروشی‌های تخصصی (specialty coffee) و رقابت‌های باریستا نقش مهمی در این تغییر فرهنگ دارند.
قهوه یزدی فنجانی از تاریخ و آیین
قهوه یزدی یکی از اصیل‌ترین و متفاوت‌ترین سنت‌های قهوه‌نوشی در ایران است. بر خلاف شیوه‌های رایج دم‌آوری مثل ترک، اسپرسو یا فرانسه، این قهوه بیشتر از آنکه یک نوشیدنی روزمره باشد، یک آیین فرهنگی و مذهبی است.
ریشه تاریخی
قدمت قهوه یزدی به بیش از ۱۵۰ سال پیش بازمی‌گردد. بر اساس اسناد تاریخی، در دوره قاجار و حدود سال ۱۸۳۲ میلادی، قهوه در مراسم مذهبی و آیینی شهر یزد جایگاه ویژه‌ای پیدا کرد. از همان زمان تا امروز، این نوشیدنی به‌ویژه در ایام عزاداری محرم و صفر تهیه و سرو می‌شود.
مواد اولیه و روش تهیه
قهوه یزدی با قهوه‌ی رُست تیره (اغلب روبوستا یا ترکیب خاصی از آن)، گلاب، نبات یا شکر، و گاهی هل دم می‌شود. ترکیب آن نسبت به قهوه‌های رایج غلیظ‌تر، تلخ‌تر و در عین حال معطرتر است. بوی گلاب در کنار تلخی قهوه، طعمی منحصربهفرد ایجاد می‌کند که مخصوص این منطقه است.
کارکرد آیینی و اجتماعی
قهوه یزدی معمولاً در مراسم عزاداری امام حسین (ع) و دیگر آیین‌های مذهبی سرو می‌شود. پخش قهوه میان عزاداران نوعی نذر و خدمت محسوب می‌شود. جالب است بدانید که در برخی خانواده‌های قدیمی یزد، ظروف مخصوصی برای سرو این قهوه وجود دارد که نسل به نسل منتقل شده است.
جایگاه امروزی
با وجود رواج نوشیدنی‌های مدرن مثل اسپرسو و لاته، قهوه یزدی هنوز هم در بافت تاریخی شهر یزد و میان خانواده‌های اصیل طرفداران خاص خودش را دارد. حتی در سال‌های اخیر، برخی کافه‌های سنتی و مدرن شهر تلاش کرده‌اند این نوشیدنی را به عنوان یک تجربه فرهنگی برای گردشگران داخلی و خارجی عرضه کنند.
چرا قهوه یزدی مهم است؟
به عنوان میراث ناملموس فرهنگی شناخته می‌شود.
ترکیبی از مذهب، آیین و ذائقه ایرانی را در خود دارد.
می‌تواند به عنوان جاذبه گردشگری خوراکی مطرح شود (در کنار شیرینی‌های یزد).
پتانسیل بالایی برای معرفی در بازار بین‌المللی دارد، مثل کاری که ترکیه با قهوه ترک انجام داد.
جمع‌بندی: چرا این تاریخ مهم است؟
تاریخ قهوه فقط داستان یک نوشیدنی نیست؛ بلکه روایت تاثیر فرهنگ، اجتماع و اقتصاد است. از راهبان یمن تا قهوه‌خانه‌های تهران، این دانه‌های جادویی آدمی را بیدار نگه داشته‌اند خیلی فراتر از یک فنجان.
نظرات
هنوز نظری ثبت نشده است.
برای ثبت نظر، لطفاً وارد حساب کاربری خود شوید.